Daut Bruttjleed - von Jack Thiessen

Onkel Tjnals wea Elloaga. Enn soo's de measchte Elloaga nu mol weare enn send, wea hee een läwendja enn lostja Tjeadel, enn nijch oppet Mul jefolle. Aulnoch foaken jintj hee emm Darp han enn häa, enn maunjchmol weppt hee uck een bät mett de Scheestje. Joh, hee wea een oppjeriemda enn een utjelohtna Tjnäwel."Een strauma Uchazhor," säde de Frulied, "een jleie Tjeadel," säde de Mäadtjess, "een prautsja Deffat," säde de Jungess.

Oba eenes Doages leet uck bie Onkel Tjnals daut Stolzeare noh; hee wea veleeft. Seea veleeft wea hee, enn nu trock hee de Flijchte een bät enn. Enn boold haud hee eene Brut. Enn waut fer'ne Brut!: Eene schmocke, lostje Buschtje met Vestaund enn Hoat. Enn Jemiet? Gaunze Spitjasch voll. Enn Uage? Gaunz Rußlaund speajeld sijch doabenne.

De Tiede weare schwoa enn hoat, enn de Woltje enn Rußlaung wulle nijch meea vetratje. Enn soo kaum'et, daut de Ellre von'ne Brut, Peeta Radakopps, sijch entschloote noh Kanada uttoowaundre. Onkel Tjnals wull noch een haulwet Joah enn Rußlaund bliewe; vleijcht word'et doch noch aulatoop bäta. Wann joh, wudd Jreeta, siene Brut tridjkohme, enn wann nijch, wudd hee noh Kanada kohme. Noh sass Moonat sull'et Tjast jäwe, hiea ooda doa... Woo schwoa soohn Aufscheet ess, kaun tjeena beschriewe. Wäarett erläwt haft, weet soo waut, wäarett nijch erläwt haft, woat daut uck nijch derjch Weada bejriepe.

Aum 23. August, 1928, wea de Dach jekohme, enn diss Dach bestemmd: Aufscheet nehme. Jreeta enn Tjnals weare stomm enn meist jelähmt - soo schwoa word ahn daut. "Audee, mien Tjnals, vejat miene Uage nijch. Etj sie die goot." "Audee Jreeta, nemm mien Hoat enn dit Packtje mett noh Kanada."

Enn Rußlaund jinje boold aule Lijchta ut, enn daut Menschehoat leewad boold meea Angst als Leew, enn meea Meßtrue auls Vetrue. Oba woa bleewe Tjnals enn Jreeta? Tjnals haud een Plemenitj en Kanada enn dee vetald. Eascht wea hee eene lange Tiet stell, oba eenes Owends noh Joahre, auls wie toop enn Dietschlaund weare, vetald hee. "Intressaunt, schnorrijch, schnoppijch, ooda waut uck emma, etj kaun disse Jeschijcht nijch enn Kanada vetalle, oba hiea kaun etj nijch senne, ohne dee too vetalle."

"Ons Onkel Tjnals," soo fong Jeat aun, "wea Tähnedokta. Dee Doktarie haud hee enn Dietschlaund studeat, enn hee wull vleijcht uck aul enn Dietschlaund bliewe, oba ahm fehld de Stap, de Nippa, de Sonn enn siene Mensche, enn siene Sproak," säd hee. Enn soo fuah hee tridj noh Rußlaund, enn wea doa Tähnedokta. Hee wea enn Elloag aulnoch een Dandy, soo's se enn Kanada saje, oba eenes Doages veschwung hee platzlijch von'ne Gaus. Jreeta äah Hoat haud ahm een Beentje jestalt, enn nu wea hee bloß noch fe de Tookunft mett ahr enjestalt. Onkel Tjnals docht kratjcht soo auls de measchte Menniste: daut de Kommunismus mau een kortet Onnwada senne wudd. Oba daut word meea, väl meea; Jreeta, siene Brut äah Voda, säd hee trud dem polietischen Brode nijch, enn hee veleet mett Famielje toop noh Kanada. De oole Radakopp haud aul enn Rußlaund jesajcht: 'Dee woare mett ons opprieme, enn nijch bloß wäajne Relijoon.' Dis Utsproak wea eene schwoare Hypothek fe Radakopp, enn disse Belaustung naum hee mett noh Kanada. De Menniste enn Kanada säde, hee wea Kommunist, ooda meist eena, oba see säde daut nijch too ahm sonda unja sijch. Daut uck de Eppaschte disse Aunsejcht weare, word Radakopp enn, auls hee mett siene Famielje toop sijch de mennische Jemeend aunschlute wull. 'Eacht betjanne, eascht aules betjanne', word von ahm velangt. 'Etj hab mie enn Rußlaund nijch jebetjt, enn etj woa mie uck hiea nijch betje", säd Radakopp, enn hee trock mett Famielje toop wajch. wajch. Enne dietsche Jäajend em Siedwaste Saskatchewan, 'woa de Preisse wohne,' säd hee, 'enn etj nehm aule Tjinja mett, uck mien Popptje Jreeta. Enn miene Adrass? Dee weet de leewa Gott. Aude!' Enn fuah auf.

Tjnals Thiesse, de Briegaum enn Tähnedokta enn Elloag, word mett eenmol platzlijch enn, de Wäaj, de Däare, enn de Puate weare enn Rußlaund noh bute han too. Too, dijcht enn vesiejeld. "Enn doamett basta!' säde de Russe. Oba hee saut enn Elloag enn hohpt enn wacht, enn hee bangd sijch krank. Hee wull noh Jreeta enn Kanada. Enn sien Läwe beweajd sijch tweschne twee Polaritäte: Hohp enn Vetwiewlung. Mol haud eene de Bowahaund, kort nohäa daut aundre. Maunjchmol wea hee siene Sach sejcha, maunjchmol sach hee schwoat.; enn soo jintj'et de Tiet äwa. Daut Jreeta ahm tru senne wudd, daut säd ahm sien Hoat, oba woa see jebläwe wea, daut kunn ahm tjeena saje... Han enn wada tjreajch hee opp Omwäaj eene wietleftje Nohrejcht, oba daut wea uck aules. Breew kaume nijch meea aun. Enn Jreeta? See wohnd doa tweschen Liebenthal enn Rastatt enn wacht. Enn wacht. De oola Radakopp word Manager von eenem tjlienen Jeträjd-Elewäta, ess soo schluage see sijch schlajcht enn rajcht derjch. Jreeta schreef jiede Wäatj, enn see sad Bloome fe de Tjast enn eene Myrte fe äahren Brutkraunz. Enn Oppjoah wada, enn donn noch eenmol... Woo foaken Jreeta äah Bruttjleed woll aunjetrocke haft - joh, daut's waut doa emm Aufscheetsjeschentj, emm Packtje wea - weet woll tjeena."

Onkel Tjnals sien Plemenitj head nu opp too vetalle, hee wea oppjestohne, enn een bät rutjegohne, oba nu kaum hee tridj. Wie saute noch emma enne Schentj, Niedlingsmühle heet dee, enn hee vetald wieda. "Dann kaum enn Rußlaund wada eene Hungaschnoot, enn donn worde aule Famielje enne Ukraine veräte enn donn gauf'et Tjrijch. Enn nu kaume de Dietsche bett enne Ukraine nenn. De dietsche Wehrmacht haud biem Tähnedokta Tjnals Thiesse äah Hauptquateea enjerejcht. De Jrind weare eenfach: Onkel Tjnals haud een grootet Hus, enn hee tjand waut von'ne Medizin, enn hee kunn goot Dietsch, enn butadem wea hee een veninftja Mensch. Dee Tjrijch schluag aune '43 tridjaun, enn eenen Owend säd de dietscha Major too Thiesse emm Vetrue, 'wie woare ons morje tridjtratje enn äwrem Nippa mascheare, enn eene niee Stalung betratje. Saj diene baste Frind, see tjenne mettkohme, Enn du uck. Morje Klock tien ess daut sowiet. Wäa bett dann nijch äwre Bridj ess, dee blifft hia, wiels de Nippabridj woat nohm latzten Soldoht jesprenjt. De Russe send dijchtbie.'

Wada jintj mien Berejchta enn Vada Jeat een bät wajch, wada ohnd etj Onheel. Hee kaum boold tridj, bestald sijch een Glaus Moot enn vetald wieda. Nauhm eenen gooden Schluck - etj nauhm twee - enn vetald wieda.

"Onkel Tjnals wull den gaunzen Owend rut, wiels hee noch waut drinjedet too beschetje haud, oba de dietsche Offiziea haud noch väl too berede, enn too doohne, enn doabie musst Onkel Tjnals ahm too Haund gohne. Enn soo vejintj dee Owend enn een Deel von'ne Nacht. Vleijcht zemorjess... Mett de Dietsche mettgohne? Daut wea beschlohtne Sach. Omm haulf näjen fonge de Dietsche aun äwrew Bridj sijch tridjtootratje; veadel noh näjen weare de latzte Offiziere enn Soldohte wajch. Verhäa porrde see enn foddade Onkel Tjnals opp, hee sull sijch spoode. Auls see aula fuat weare, jintj Onkel Tjnals mett eenem Spodem emm Oaftgoade nenn, besonn sijch eene Stootstje, enn donn jintj hee jlitjch noh eenem Aupelboom opptoo, enn fong aun too growe auls een Willa. Eascht fluage de Soode, dann de Ead, enn dann een bätje Grund. Enn je dolla hee groof, je dolla vejintj de Tiet. Daut Loch word jrata, de Tiet doajäjen tjarta. Klock tien wearet vebie, haude dee Offiziere jesajcht, dann word de Bridj jesprenjt.

Tien ver tien haud Onkel Tjnals nu endlijch daut Jesochte jefunge. Waut? Goldresarwe toom Tähne blombeare lage doa emm leiwendjet Biedeltje unjrem Boom vestoake. Emmahan tien Pund Gold sulle nu noch schwind mett. Enn nu packt hee daut Gold schwind enn'en grooten Sack, woa hee uck reesche Tweeback fe unjaweajess benne haud, enn loos jintj'ett mett dem Biedel oppem Ridje noh de Bridj opptoo. Onkel Tjnals, soo säde see, haud jerannt auls de Jud enne lange Nacht, vleijcht noch stoatja. De Dietsche sage ahm kohme enn schreaje, soo's bloß Dietsche schriee tjenne: 'Spood die, Mensch, schwinda!' während de aundre 'Tridj, tridj!' schreaje.

Onkel Tjnals wea jrods oppe Bridj aunjokohme, auls de Sprenjstoff loosjintj. Hee dreid sijch omm, enn rannd tridjaun, soo word mie vetalt, oba auls hee sijch noch radde kunn, ooda auls de Russe ahm mett reesche Tweeback enn Golde fuats jeleewat jenohme habe? Wäa weet? Jenuag, Onkel Tjnals, ons Onkel Tjnals: "Er ward nicht mehr gesehen!"

Enn siene Brut Jreeta? Toop mett Onkel Tjnals sien Plemenitj, mien Vada Jeat aulso, fuah etj noch denselwjen Hoafst noh Siedwast Saskatchewan. Enn doa fruag wie, enn sochte, enn fruage wada. "Vleijcht eent von de dree ladje Hiesa, dijcht biem vefollnen Elewäta aune Bohn, aun de stelljelajde Stratj doa hinje emm Struck." Wie kaume doa aun: Aule Nohmes weare nu opp enjlisch ommjewatjselt worde, oba wie funge den Elewäta. De Fenstre weare twei, Schindle fehlde oppem Dack. De Jeträjdtrubb dreid emm Wind mol hia enn mol doa han, enn muak doabie soohn onheemeljet Jereisch. Dee Trubb knoad enn piepad enn knoad soo jetjwält, enn fong donn uck noch aun too jule, auls de Wind doa derjch blosd, daut ons grusled enn onmacklijch word. Wie haude Angst, oba wie wulle daut Jeheemnis lefte. "Sajcht doch waut jie weete," wull etj too aul daut Velohtnet saje, "vetallt mie doch von aul dee, woohne hiea jeoabeit, jelacht enn jehielt habe. Wiest mie doch dee Städe, woa see wohnde, enn woa see jehopt enn jetwiewelt habe." Tjeene Auntwuat, nijch mol eene Echo. Nohm Elewäta-Besuch besocht wie aule dree ladje Hiesa, enn funge uck doa nuscht. Vleijcht enn jant, daut tweestockje Jebied doa hinje? Een Hus mett Leew jebut, enn mett eenem Goade, woa noch Dell enn een poah Bloome wild emm Oktoba wosse. Dee Schornsteen stund noch, oba daut Dack wea een bät toojekuakst. Wie jinje nenn, de Däah wea nijch toojeschlohte. Wie tjitjchte ons omm, funge oba nijch väl. Enne Tjäatj stund noch een oola Heat mett kruggelje Been, enn aune Waund hong noch een oola Kalenda von freajoah, enn emm enjebuhden Atjschaup wea een Eaton's Katalog, enn daut wea aules. Eene doodje Sproak wea hiea läwendijch.

"Wann du de Däa opmoakst, goh etj de Trap 'enopp." Jeat foot aune Däarejräp aun enn trock. Eascht stiepad sijch de Däah, see knoad enn wäahd sijch, oda donn leet see noh. Enn etj läd noh miene Wies loos...Oba mau eene Stoop. Enn donn hild platzlijch onse Welt eenen Uagenbletj den Odem aun: Aune Waund hinjre Däah hong een langet, wittet Tjleed mett Spetze enn Kruzheltjes. Een oolet Tjleed, oba njich aufjedroacht. Enn aum Kroage, unjre Spetze, stunde utjeneiht mett utjeplatjte bleiwe Sied, de Buakstowe "M.R. von C.T."


© 2007 Jack Thiessen