Daut Obraumtje vonne Arbüs - von Jack Thiessen

Fuats auls etj daut sach, wisst etj daut'et bloß Dommheite jäwe kunn enn wudd. Etj wea em Bekka Valley (dee Nohme sajcht je mol wada aules, oba eena paust je nijch opp), enn daut diead je dann uck nijch lang eea daut bie mie rondommendomm rüzhd enn däwad enn reatjad. Toom Jletj word mie aunjebohde omsonst noh Beirut too foahre. Daut Aunjebott kaum von eenem steenoolen Araba, dee so lang oppe Karavane von Chiena noh Constantinople jeräde haud, enn uck tridj daut'a - wann'a nich bloß twee Been jehaut haud - eena saje mucht, ahm sach'et uck dolla noh eenem Kameel auls noh Unseremeena. Dis Oola gauf mie too vestohne, daut hee Kameele enn Mensche jlitje goot tjannd. Enn mie wea too trüe, säd'a.

Aulso fuah etj mett. Etj docht, daut wudd hejchstens eene oole Klaupakoah senne, wann nijch goa een Kameel, waut je noch emma bäta ess aus een Esel. Oppem Kameel ritt sijch een normala Mensch boold den Wulf aun, oppem Esel woat eena vom ewjen Drebble em Kopp derjchenaunda. "Wertjlich?" fruag etj. "Na tjitj die doch mol eenen ella'achtjen Mensch oppem Esel, soo's dee doa omme Atj, aun, enn saj mie auls Dü weetst woona woont ess," säda, enn aujs etj lache wull, säd'a etj sull mie unjastohne, jüdsch too tjitje.

Soo jinje miene Jedanke han enn häa, woo'ret noh Beirut gohne wudd, auls de oola Kameeledriewa mett eemol noh eene Koah wees, de aunkaum. Enne Koah - joh, daut wea een Mercedes, Joahgang enn Mieletala bie 1969 stohne jebläwe - kaum omme Atj, enn de Junges doabenne bedde mie entoostiehe. See weare soo höflich auls Tüs een Usher, ooda uck Plautzaunwiesa, enne russlendsche Tjoatj, wann uck een bätje strauma aunjetrocke.

Etj saut veare, woa mennische Frülied, noh Armin Wiebe, jeweenlich too sette habe. Wie fuahre los, enn de Foahra dreid nohm nuade enn een bät boajopp. Etj tjitjt mie noch eemol omm, enn sach Israel hinja mie lidje. Donn gauf mie een junga Araba een Apparat, woonen etj verhäa noch nijch jeseehne haud. Dee Araba diead mie aun, etj sull noh hinje noh de Jüde mett dem Apparat, verre Uage, tjitje. Enn waut sage miene Uage? See sage, daut doa woa Jüde stunde, sass bett tien Miel auf, jäla enn rooda Ruak rolld. Etj wull jrods froage, wauts, dit? Oba hee wisst daut, enn säd, dits noch Äwabliewsel vom Kommunismus. See tjitjte sijch uck emma von wiet auf ähre Mensche aun, enn wann de em Apparat jäl enn root too seehne weare, wisste se, daut daut striedje Donnasch weare. Enn de hilde se je dann uck lang em Uag. (Etj docht mie, eena sull vleicht mol mett soon Apparat en Steinbach ooda Nuadkildona oppducke).

Na joh, oba daut jeit je nü nohm nuade, noh Beirut opptoo. Daut wea toom Jletj enne Koah woam, enn so muake de Junges dee Fenstre eene Retz opp, soo's wea etj boold dolla Schisnick auls Mensch jewast. Wie fuahre derjch Darpa, dee meist aula een bät äwareen weare. De measchte Mensche saute oppe Huck, enn haude daut eenjefäah soo drock auls een ritja mennischa Voda enn Rußlaund, feftig Joah oolt, woona tien Tjinja haud enn väl Laund enn Veeh soo's Hiob nohdem Gott mett ahm ruchen Spoß jedräwe haud. Väl von aulem oba persönlich seea meddasatjess enn möj. Aundre Mensche spälde Domino, enn schmeatje, enn hooste, enn speaje, enn jachte sijch, wem siene Jemeend dee eensje Woaheit haud. Esels gauf'ett aulewäaje, uck Hunj mett Huppsfleaje. Oba waut'et aum measchten gauf, weare Arbüseklompess, toom Deel uck Arbüsehüpess. Enn disse weare von aule Sorte: jreen, dunkel jreen, lijcht jreen, striepijch auls een Zebra, enn meist schwoate. Meist aule Arbüse haude noch een Stenjel väare, enn een poah sogoa noch daut Läpeltje dijcht biem Stenjel, oba aula weare se ditjbuckijch enn toom Aunbiete scheen. De Mensche aute dee opp, nohdem se dee betohlt haude. Oba de Koop wea eene Sach fe sijch: de kaubelde, jachte, haundelde enn zankte sich, se fuchtelde, enn speaje, enn worde sich doll meist soo's Tüs oppne jrientholsche Broodaschauft. Enn jrods auls eena sich aul een bätje freid, daut se sijch prietze wudde enn eena omsonst eene tjliensindagsche Priejlarie too seehne tjriee wudd, betohld de Koopmaun endlich, dochwoll wiels ahm nohm Obraumtje letjmüld. Oba jrods auls'a aunfange wull de Arbüs toodoak too gohne, roopt een Muezzin vom Minaret, daut'et Tiet wea too bäde. Dann dreide dee sijch doa aula noh Mecca, schmeete sijch han mett de Owesied noh bowe, enn dee mau een poah Zoll vonnem Hinjamaun. Etj haud nijch mucht fiestnäsig senne, wiels eena wea dann voll opp siene Rätjninj jekohme. Daut Bäde wea ahn soo wijchtijch auls eenen Steinbacha daut Koahrevetjeepe; see leete Arbüse, Halweeh, Daumbratt, Hashish, Popperosie, Schach enn Dominos aunjebroake lidje ooda stohne, enn bäde soo enbrennstig, daut mie bloß vom Tootjitje aunfong de Schweet too ranne.

Mett eemol weare se foadig, enn dann weare se wada voll em Auldach. Eena sad den Tjätel opp omm Päpaminttee too koake, de aundra beet wada aun sien Stetj Arbüs nenn, de neajchsta schobbd sich de Lies, enn de aundra schobbd sich eenfach wiels daut woll soo mott, enn noch een poah aundre haundelde mett Kameele enn Esels. Bie aulet Jebloah enn Jeschrejch jintj'ett trotzdem zimlich menschlich too, vleicht doawäjen wiels, soo's disse Muselmanna uck säde, de Frülied bie ahn meea Practiss em Stellsenne haude aus onse Tüs aum Phoon ooda biem Kränzchen emm Tjoatjetjalle, woa onse schwietere aus ein poah Dutz Schwaulmtjess, em Farjoah. Mie word jefroagt, waut etj woll meend, oba etj sie enn soone Sache väanehm, enn hool mie tridj, enn sie leewa stell.

Oba etj vejät je gaunz vonne Arbüse. Etj wull eene schmocke, droagendje tjeepe, oba de Hendla wull mie dee eajentlich goanich seea jearn vetjeepe, wiels etj mie nijch mett ahm kauble wull wäjnem Pries. Etj wull ahm dee eefach betohle enn loostofle, oba soone jlitje Oat wea ahm vedajchtijch. Na, etj word dann doch een bät mennisch, enn betohld ahm de Halft von sienem Pries, enn jintj mett miene Arbüs auf, oba donn word'a läwendja aus Voda wann'a sien breedajemeendschen Schwieavoda eemol daut Joah Tüs too seehne tjreajch. Diss Arbüsevetjeepa tjreajch mie fuats toohoole enn fuchteld mie verrem Ritja mett siene Füste romm. Oba etj bleef stetjsennijjch enn säd ahm, hee schnalld je meist so väl, auls Pannasch en Steinbach. Daut wea ahm eendoont, oba etj gauf nijch noh. Donn foll ahm mett eemol waut bie, enn dann kaum dis Arbüsehendla gaunz dijcht bie mie verre Näs enn frodemd mie aun. De Woltj Schisnick, dee hee mie enblost, staumd noch von eenem Kameel ütem oolen Testament, enn miene Tjnee säde nü too mie seea drijend: "Bitte, bitte Thiesse, moak Dien Tjnippsbiedel op sonst loht wie die opplatst noch faule." Etj deed daut fuats, enn donn wea endlich Fräd.

Nü aut etj de Arbüs opp, enn steajch wada enn; wie wulle je noh Beirut. Oba eent wea mie groot, seea groot en wijchtijch jeworde, enn dauts de Bediedung vonne Arbüs enne Welt. Arnold Dyck säd je aul feftig Joah tridj, daut de Mennoniete oppe ähre Flag eene riepe Arbüs habe sulle, wiels daut de eenstje Sach wea, woräwa see sijch nie jezankt haude. See aute dee, weare gooden Moots, enn heade sijch opp too jachte, maunchmol eene veadel Stund opp eemol. Dyck haft rajcht. Enn wann etj mett eemol manke Muselmanna Missionoa woare sull, dann wudd etj fuats biem Arbüseklompe aunfange. Doa tjenn jie mie dann finje, joh?

Wie kaume enn Beirut aun, oba de gaunze Jeschijcht vonne Arbüse leet mien ennalichen Mensch eenfach nijch los. Toom Jletj jeft'et enn Beirut eene oole groote Bibliothetj, dee soo oolt ess, daut sogoa Voda Obrahaum too jesäte haft enn romm jeblädad. Läse deed hee njich väl, soo word mie vetallt, wiels hee entweda de Brell emma nijch mett haud, ooda wiels hee enne School too weinijch oppjepaust haud, enn ahm daut Läse schwoa voll. Hee hild sijch meea aum jesproaknen Wuat, oba hee haud sijch biem blädre aum Boat jepült, wiels een poa Strämels Boathoah lage noch emma enn eenem Buak. Dee hab etj jeseehne, wann se mie uck nijch erlaubde dee auntoofohte.

Na joh, oba etj haud de Brell mett, enn fong aun de Jeschijcht vonne Arbüs nohtooblädere. Eena doa wea soo een bät een Schreftjeleada, enn de vetald mie fuats wua daut Wuat Aupelsien häakaum. Etj säd, etj weet daut, dauts een Aupel üt China, wiels siena enn siene enn Sienologie aules vonne Jäle tjemmt. Dochwoll wiels etj ahm een bät Schachmatt jesat haud, word hee mie hehalplich, enn holp mie enn Sache Arbüs. Daut diead aulatoop weens dree Stund, oba daut Wachte sull sich ditmol loohne. De Bibliothekar meend, etj sull mie eascht mol de Henj wausche, enn Pereestje auntratje enn mettkohme.

Dann läd hee mie eene Binj omme Uage, enn leid mie de latzte acht Minüte aune Haund romm. Weens aun drettien Atje jleppt wie romm, dann dreid hee mie noch een poah Mol enne Rund bett mie den Kopp dieseld, enn donn wea wie doa. Eascht musst etj ahm eene Japs voll Baksheesh jäwe, enn donn wees hee mie een Buak, woont üte Tiet von easchten Capitän enne Welt, den oolen Noah, selwst jeschräwe enn bemolt, worde wea. Mien Bejleita äwasad; "Wiels etj wisst, daut'et lang diere wudd, bett wie aum Ziel aunkaume, enn wie aulatoop mett Besorje, Auffoodre enn Ütmeste daut so drock habe wudde auls lohta de Menniste biem Tjoatjebüe, vesproak de leewe Gott, etj kunn Ahm omm een Jefaule bedde. Hiea sull etj noch saje, daut een Peeta Niedarp, dem siene Groottjinja hundatentwintig Generatioone lohta enn Jnodenthol oppe Wastresarw aunsiedele woare, eenes Doages bie mie oppduckt enn halpe wull de Artj too büe. Etj säd unjearn too, oba auls etj sienen nienen Hohma enn een haundelje Soag sach, säd etj dann doch too. Auls etj Klock fief verrem Fieaowent mie siene Oabeit auntjitje wull, sach etj, daut hee een bät aum Enj wea. Auls hee rommwrunscht, saj etj too ahm: 'Na, Niedarp, waut ess?' 'Joh,' sajcht'a, 'etj weet uck nijch woo daut hiea ess, vleijcht lijcht daut aum Holt ooda aune denne Loft, oba etj hab den Veea bie Twalw aul tweemol aufjesoagt, enn dee ess noch emma too kort.' Etj leet Niedarp noh Hüs gohne, enn rod ahm noh Kanada üttoowaundre."

"Joh, oba wiels de leewe Gott mie een Jefaule vesproake haud, enn wiels etj mett ahm eajentlich emma reatjne kunn, saj etj too Ahm: 'Weetst uck waut, Voda, loht mie oppem Achterdeck eenen grooten Fenstakauste büe, enn doa Arbüse benne plaunte. Wota woare je dee jenuag tjriee, enn Mest nehm etj vonne Kameele; dee saul besondasch goot senne. Enn Dü, leewa Gott, kaunst je bitte, hanenwada de Sonn een bät noh miene Lieblingsplaunt ziele lohte. Wiels wann etj Arbüs too äte tjrie, dann jleppt mie daut Rooda niemols nijch üte Haund, enn bütadem sie etj emma goot bowendropp wann etj jieden Dach mie eene Schnäd aufschnieda kaun." 'Daut doo etj, Noah,' sajcht de leewe Gott, 'wiels etj vestoh, waut Dü sajchst; mie schmatje dee uck aum basten von aule Sorte Frucht woone etj bett nütoo jesat hab.'

Donn wees de Bibliothekar mie noch een Bild von Noah, woont hee selwst jemolt haud: doa saut hee mett siene Famielje enn mett dem leewen Gott aum grooten runden Desch enn aute Arbüs. Unjrem Bild stund een bät muzhrich jeschräwe, oba doch lesboa: "Enn wiels de leewa Gott den Voda Obraum soo goot jewast wea, nannd Hee daut Meddelstetj vonne Arbüs, daut seetste Stetj aulso, daut Obraumtje."


© 2007 Jack Thiessen